Kapadokya Halıları, Çeşitleri ve Mağazaları

Nevşehir önemli bir turizm merkezimizdir. Kapadokya, Avanos, Ürgüp, Göreme bölgelerini her yıl binlerce turist ziyaret ediyor. Diğer el sanatları gibi dokuma halılar da bu bölgede çok büyük önem arz ediyor. Ve her ne kadar dünya modernleşse de el yapımı yöresel eserler her zaman değerini koruyor. Yöresel halılarımız söz konusu olduğunda Kapadokya diğer bölgelerimiz arasından sıyrılıp geliyor. Peki nedir Kapadokya halılarını bu kadar özel kılan şey açıklamadan önce ilk olarak nasıl ve kimler tarafından yapılmış ondan bahsedeceğiz. Kapadokya bölgesinde eskiden erkekler çömlek yapar kadınlar halı dokurlarmış. Özellikle genç kızlar çeyizleri için birbirinden özel kilimleri günlerce dokurlarmış. Bir de kadınların imece usulü bir araya gelerek yaptığı halılar varmış ki bunlara ‘satılık halı ‘denirmiş. Satıldıktan sonra gelirini kadınlar yine kendi aralarında paylaşırlarmış. Satılık halılar maniler eşliğinde doğaçlama yapılırmış elbette çeyiz halıları gibi özel ve zarif olmuyorlarmış.

Kapadokya halılarının tarihi 1700’lü yıllarda Ürgüp ve Avanos’ta başlamıştır. Osmanlı zamanında bir dönem halıcılık İngiliz şirketlerinin tekeline girmiştir. Bir süre sonra yerli tüccarlar el dokuma halılarını alarak büyük şehirlerde pazarlamışlardır. Bölgede turizm geliştikten sonra herkes kendi dokuduğu halıyı kendisi satmak istemiş ve perakende dokumacılıkta burada başlamıştır. Aynı zamanda makine halılarına da bu dönemde geçiş yapılmıştır. Her şeye rağmen günümüzde hala el dokuma Kapadokya halıları üretilmektedir. Fakat turistler daha rahat taşıma amaçlı küçük halıları tercih ettiği için zamanla küçük halı üretimine yönelim artmıştır. Bu yüzden dokuma halının yanında divan örtüleri, seccade, yastık kılıfı, dekoratif mini tablo halılar da üretilmiştir. Ayrıca turistler genelde Kapadokya halı fotoğraf çekimi yapmak istemektedirler.

Kapadokya halılarını bu kadar sanatsal kılan özellikleri günümüzde hala geçerliliğini korumaktadır. Örneğin, Kapadokya civarında Yahyalı, Niğde, Kırşehir ve diğer bölgelerin halılarıyla Ürgüp bölgesindeki halıların farkını halı sarrafları kolayca fark edebiliyor. Kapadokya halılarını diğerlerinden daha özgün kılan şey şüphesiz kullanılan yün iplikleri, kök boyaları ve motifleridir. Kök boyalı yün iplikler, keçi kılı ve deve tüyü gibi malzemeler eskise dahi ilk günkü gibi canlı kalabiliyor. Ayrıca çok değerli ipek halılar da Kapadokya halıları arasında her zaman ayrı bir önem arz etmiştir. Ve özel motifleriyle nesiller boyunca miras olarak saklanabilmektedir. Günümüzde yörede dokunan halılarda atkı ipliğinde pamuk, ilmek ipliğinde ise yün tercih edilmektedir. Eski zamanlarda ise kaliteli halıların ham maddeleri Toros dağlarındaki koyunların yünlerinden elde edilmekteydi. Fakat zamanla malzeme temini zorlaşmıştır. Seri üretime geçildiği için de doğru zamanı beklemek meşakkatli ve maliyetli olmuştur.

Avanos ve Kapadokya’da turistlerin sık ziyaret ettiği yerler halı mağazalarıdır. Buralarda halılar adeta canlı müzede gibi sergilenmektedir. Ziyaretçiler; ipek üretimini, kök boyama aşamalarını, yöre kadınlarının tezgahlarında yaptığı tüm çalışmaları rehber eşliğinde izleyebiliyor. İlmek ilmek işlenen halıların oluş serüvenine şahitlik ediyor. Özgün halılar, natürel olan Ürgüp halıları ve diğerleri olarak ikiye ayrılıyor. Ürgüp halılarından natürel olarak isimlendirilenler, kahverengi ve beyaz koyun yünlerinden boya kullanılmadan yapılanlardır. Diğerleri, çeşitli boyalı iplerden üretiliyor. Renkli motifler içeriyor. Ürgüp ve Avanos halılarında en çok kullanılan motifler haç, yıldız, örümcek, Mührü Süleyman motifi gibi desenler olmuştur. Daha eski halılarda en sık Selçuklu motifleri görülmüştür.

Burada ilçe halı mağaza yetkilileri dünyanın dört bir tarafından Kapadokya’ya gelen turistlere, Türk kültürünü tanıtmak için ellerinden geleni yapıyorlar.  Halı mağazaları her sene on binlerce turiste bu hizmeti sunuyor. Turistler, özel el yapımı halıların nasıl yapıldığını görüyor. Mağazalar adeta sanatsal müze gibiler. Pek çok farklı hizmetleri var. Halı yapımında kullanılan teknik malzemeler, çeşitli ipler, yünler, motifler… Hepsi turistlere kültürümüzü daha yakından tanıma fırsatı sunuyor. Çünkü yöresel el sanatları bir milleti ve bir coğrafyayı tanımak için özel işaretler içerir. Bunları görmek ve okumak da ayrı bir kültürel birikim gerektirir. Bölgeye her yerden turist geliyor ama en çok Amerikalı, Almanyalı ve Kanadalı turistlerin ilgisini çekiyor. Öyle ki evlerinde halı kullanmayanlar bile muhakkak Kapadokya’dan halı alıyorlar. Burada turistler yaşadıkları deneyimi ve halı mağazaları hakkındaki düşüncelerini aktarmışlardır. Bazılarını bu yazımızda sizlerle paylaşacağız:

ABD’li bir turist ‘ daha önce halı yapımına dair hiçbir fikrim yoktu. Çok hassas bir çalışma yapıyorlar hepsini bu gezi sayesinde öğrendim. ‘ dedi. Burada halı tezgahlarında kadınların nasıl büyük bir emek verdiğini, sabırla ilmek ilmek işlediğini gördüğünü söyledi. Ve iplikten dokumaya kadar tüm süreçlere şahit olduğunu belirtti. Ayrıca bu kadar ince işçilik gerektirmesi ve ortaya çıkan eserler beni gerçekten büyüledi diye ekledi. Kapadokya’ya ilk defa gelen Kolombiyalı bir başka turist ise tarihe olan ilgisinden dolayı İpek Yolu’nu ve Kapadokya’yı daha önceden bildiğini ifade etti. Genel olarak bölgenin tarihi ve doğal güzellikleri yanı sıra kültürel ve sanatsal çalışmalarının da çok etkileyici olduğunu vurguladı. Özel halı mağazasındaki tecrübeleri için çok fazla ülkede bunları deneyimle şansı bulamayacaklarını ve kendisi için eşsiz bir anı olduğunu söyledi.

Bir halı mağazasının turist rehberi ise, turistlerin el sanatlarına özel bir ilgi duyduklarını, Türk halılarını çok beğendiklerini söylemiştir. Çünkü hem el dokuma hem dünyanın en sağlam halıları diyebiliriz. Ayrıca rehberlerin, ipeğin nasıl elde edildiğini ve nasıl dokunduğunu turistlere gösterdiklerini söylemiştir.

Ürün çeşitliliği ve kalitesiyle turistlerin tercih ettiği yerlerden olmuştur. Mağazada bıkmadan halıları tek tek seriyorlar. Müşterileriyle taleplerine yönelik bire bir ilgileniyorlar. Desenleri, renkleri, kullanıldıkları malzemelerin kalitesini ve daha birçok bilgiyi müşterisine sunan anlayışlı çalışanlar bulunuyor. Sabırla en güzel hizmeti vermeyi amaçlayan şirketin uzun yılları bulan tecrübesiyle hedefine ulaştığını görmekteyiz.

Sultan Halı 1989 yılında kurulmuştur. O zamandan beri sadece Türkiye değil dünyanın dört bir yanına hizmet vermiştir. Halı, kilim, nakış üretimi ve onarımı ihraç etmiştir. Kapadokya halı ve kilimlerinin yanında başka yörelerin el dokuma halılarını da bu mağazada görmek mümkün. İçeride renk cümbüşünden desen desen güzellikten harmanlanmış atmosferden başınız dönecektir. Envaı çeşit halıları sadece görerek değil aynı zamanda hikayelerini de dinleyerek alışveriş yapabilirsiniz. Sultan Halı özellikle Amerikalı ve Kanadalı turıstlerin tercihleri arasındadır.

Yine muhteşem halı sunumu yapan yerlerden biri Alaturca Carpet. Halının her ilmeğine ayrı saygı duydukları hemen hissedilmektedir.

Yöre kadınlarının halıları nasıl dokuduğunu izlemek için harika bir mağaza. Özel odalarda çeşitlerine göre gruplandırılmış halılar arasında gezebilirsiniz. Buralarda halıların hikayesini geçirdikleri aşamalarını dinlemek meraklılarını etkileyecektir aşamalarını dinlemek meraklılarını etkileyecektir. Profesyonel hizmet anlayışına sahip Bazaar 54 dünyanın neredeyse her yerine ürünlerini paket yapıp gönderiyor. Kanada’dan, Latin Amerika, Çin’e kadar her kıtadan siparişleri mevcuttur.

Ürgüp bölgesinde yer alır. Kapadokya halılarının yanında diğer yörelerin de halıları bulunmaktadır. Ürün çeşitliliğiyle her kesimden alıcısına hitap etmektedir. Alışverişe geldiğinizde ürün çeşitliliği arasında kaybolup gitmemek mümkün olmayacaktır.

Nevşehir Kapadokya halıları hakkında en çok merak edilenlerin başında birbirinden güzel el dokumalarının fiyatları oluyor. Her ne kadar verilen emek karşısında paha biçilemez olsalar da satış için bir bedel belirleniyor elbette. Halı fiyatları kullanılan malzemeye ve ebatlarına göre değişkenlik gösteriyor. Daha fazla işçilik gerektiren motif içeren halılarının fiyatları da daha yüksek oluyor. Özellikle ipek halıların işçiliği ve maliyeti dolayısıyla değeri her geçen gün artıyor. Kapadokya halıları hakkında en çok merak edilen bir diğer konu ise temizliklerinin nasıl olacağı hakkında. El dokuma Kapadokya halılarını yıkamak için profesyonel halı yıkamacılarını tercih etmeniz önerilmektedir. Çünkü el dokuma halılar ev yıkamalarında ıslanır ıslanmaz kabarmaktadır. Hızlıca durulanıp kurutmaya alınmalıdır. Bunun için profesyonel halı yıkama hizmetlerinin desteğine ihtiyaç duyulmaktadır.

Bunlara ilaveten çeşitleri de merak konusu olmuştur. El dokuma olduğu için sadece geleneksel motiflerin kullanıldığını düşünmek yanlış olacaktır. Çünkü oldukça modern tasarımları da mağazalarda alıcılarını beklemektedir. İlgilenenler için vintage kilim ve halı da bulunmaktadır. En çok kullanılan malzeme hakkında da sorular sorulmuştur. En çok Anadolu yün ve ipeği bu halılar da kullanılmıştır. Kaliteleri yine merak konusu. Yıllarca kullanılsa bile eskimeyen dayanıklı halılardır.

Tahmin edeceğiniz üzere hem maliyeti hem taşıması el dokuma halılarını hediye etmeyi zorlaştırıyor. Bunun için çok çeşitli el dokuma alternatifleri de bu mağazalarda bulunuyor. Her desen dokuma yastık kılıfları, örtüler, dekor amaçlı kullanıma uygun minik kilimler… Hepsi sevdiklerinize Kapadokya hatırası olarak el dokuma hediye etmeniz için üretiliyor. Bu eserler kolaylıkla paketleniyor. Taşıması oldukça basit. Fiyatları da epey makul. Turistlerin öncelikli tercihi özel üretin el dokuma halılar oluyor. Ama toplu hediyelik alışverişlerinde diğer ürünleri de tercih ettiklerini görmekteyiz. Özellikle yerli turistlerin ilgisini çekiyor.