Gaziemir Yeraltı Şehri

Gaziemir, eşsiz manzarası ve tarihi kalıntılarıyla nam salmış Kapadokya’da eşsiz bir yerleşim birimidir. Bu yerleşim biriminin en çok öne çıkan özelliği ise elbette ki yeraltı şehridir. Gaziemir yeraltı şehri 2006 yılının son aylarına doğru bir grup tarafından tesadüfen bulunmuş tarihi yerleşim birimidir. Fakat bulunması ve yapılan ince çalışmalarla gün yüzüne çıkması 6-7 ayın geçmesine mal olmuştur. Bu süre zarfında dünyanın pek çok farklı noktasındaki arkeologların yoğun ilgisiyle karşılaşan Gaziemir Yeraltı Şehri, günümüzde turistlerin uğrak noktasıdır. Bölge üzerinde yapılan hummalı çalışmalar sonucunda turist gezilerine açık hale gelmiştir.

Kapadokya, Çin’den başlayarak Avrupa’ya kadar uzanan İpek Yolu üzerinde bulunmaktadır. Bu yüzden bölgede onlarca farklı kervansaray, yeraltı şehri kurulmuş ve insanların ihtiyaçlarına cevap oluşturmuştur. Fakat bir ilk olarak Gaziemir Yeraltı Kilisesi, kervansaray olarak faaliyet göstermiştir. Bu yüzden Gaziemir Yeraltı Kilisesi bu özelliğiyle dünyada tektir. Bölge ticaretini artırmak ve yeni iş kolları geliştirmek için bölgeyi ziyaret eden tüccarların konakladığı Gaziemir Yeraltı Kilisesi bu özelliğiyle dikkatleri üzerine toplamaktadır. Gaziemir Yeraltı Şehri, yapılan arkeolojik çalışmalar sonucunda Hitit dönemine kadar inmektedir. Fakat şehrin en sık kullanıldığı dönem aralığı Bizans Döneminin ortalarına tekabül etmektedir. Bu yüzden şehri keşfettikten sonra yapılan temizleme çalışmalarında yüzlerce farklı maddi değere sahip Bizans sikkesi bulunmuştur.

1040 Dandanakan Savaşı sonrasında resmi olarak kurulan Selçuklu Devletinin ilk hedefi Anadolu’yu anayurt haline getirmektedir. Bu yüzden Bizans İmparatorluğuyla sürekli olarak ikili münakaşalardan kaçınmamıştır. Aynı zamanda bu süre zarfında gerek ekonomik gerekse askeri yönden büyük gelişmeler göstermiştir. Selçuklu Devleti kısa süre içerisinde gelişerek 1070 yılında son hazırlıklarını tamamlamış ve civar köylerdeki Türkleri de himayesi altına almıştır. Selçuklu Devleti 1071 yılında sayıca üstün olan Bizans İmparatorluğuyla Malazgirt Ovası’nda karşılamıştır. Türklerin uyguladıkları kurt kapanı olarak da bilinen hilal taktiği sayesinde Bizans ordusuna karşı büyük bir zafer elde etmiştir. Bu zafer sonucunda Anadolu’nun kapıları Türklere açılmıştır. Aynı zamanda Türkler Anadolu’da yaptığı başarılı seferler sonucunda Bizans İmparatorluğu’nu zor durumda bırakmıştır. Selçuklu Devleti kısa süre içerisinde Aksaray’ı da himayesi altına almayı başarmıştır. Aksaray ve Kapadokya’da bulunan yerel Hristiyan halkın özgür bir şekilde ibadetlerini yerine getirme imkânı tanımıştır. Aynı zamanda İslam dininin getirmiş olduğu hoşgörü politikasını bölgeye en iyi şekilde entegre etmişlerdir.

Selçuklu Devleti bölgeyi himayesi altına aldığı zaman Hristiyanların ibadetlerini yerine getirme özgürlüğü tanımıştır. Fakat bölgede yeni kilise ve manastır inşasına karşı çıkarak bölgenin İslam ve Türk kimliği kazanması için çalışmalara başlamıştır. Bu yüzden civarda göçebe olarak yaşamlarını devam ettiren Türk boylarının Kapadokya ve civarına yerleşmeleri için destek çıkmıştır. Aynı zamanda gerek Selçuklu Devleti gerekse Osmanlı Devleti, bölgenin İpek Yolu üzerinde geçmesinden ötürü yeni kervansaraylar inşa etmiştir. Aynı zamanda Selçuklu Döneminde Gaziemir Yeraltı Şehri, gelen kervanların yol uğraklarından birisi haline gelmiştir. Farklı odaları ve barınma noktaları bulunan bu yeraltı şehri, tüccarların uğrak noktası haline gelmiştir. Selçuklu Devleti’nin ticari yönden bölgeyi geliştirmesinde Gaziemir Yeraltı Şehri’nin önemi büyüktür.

Yeraltı Şehrinin öne çıkan özellikleri arasında Hitit kültürü ve mimari dokusu yer almaktadır. 10 metrelik girişi esnasında Hitit sanatını özetleyen taş bindirme tekniği göze çarpmaktadır. Aynı zamanda bu yerleşim biriminde Kapadokya’da bulunan diğer yeraltı şehirlerine kıyasla farklı motif işlemeleri bulunmaktadır. Kapadokya Gaziemir Yeraltı Şehri üzerinde uygulanan sanat türünün benzeri Hitit Devleti’nin başkenti olan Hattuşaş Boğazkale tasarımında da rastlanmaktadır. Giriş koridorunun sonuna gelindiğinde diğer yeraltı komplekslerine açılan üstü açık alan karşımıza çıkmaktadır. Bu üstü açık alan asırlar boyunca toprak altında yattığından ötürü varlığı da çok sonra anlaşılmıştır. Bizans döneminde sıklıkla kullanılan şehirde, Bizans kültürünü yansıtan oyuklar ve sanat eserleri bulunmaktadır. Aynı zamanda yerel halkın el sanatları konusunda ustalaştığını da yine Aksaray Gaziemir Yeraltı Şehri sayesinde görmekteyiz.

Gaziemir Yeraltı Şehri Hristiyan halk tarafından kullanıldığı için iki farklı kilise bulunmaktadır. Bu kiliselerin boyutu küçük fakat duvarlarına işlenen motiflerin anlamı büyüktür. Meryem Ana’nın üzerinden geçen olayları ve Hz. İsa’nın doğumunu özetleyen motiflerle yer almaktadır. Bu gibi el sanatları yerel halkın el becerisi sanatlarına yatkın olduğunun bariz kanıtı niteliğindedir. Aynı zamanda Gaziemir Yeraltı Şehri içerisinde koca bir şırahane bulunmaktadır. Bu şırahane yardımıyla üzümlerin özü alınmaktadır. Sonrasında ise orta ve büyük şişelerde şaraplar üretilmektedir. Aynı zamanda üretilen bu şarapların doğru koşullar çerçevesinde saklanması için birçok şarap küpü bulunmaktadır. Bu şarap küpleri, şehir içerisinde belirlenmiş sıcaklığa sahip odalarda muhafaza edilmektedir. Aynı zamanda Aksaray Gaziemir Yeraltı Şehri’nde geniş erzak depoları bulunmaktadır. Yaz aylarında kaldırılan hasatlar kış aylarında tüketilmesi için bu erzak depolarında muhafaza edilmektedir. Tandırların, farklı boyutlara sahip mutfakların, hamamların ve oda görünümlü dinlenme noktaları şehrin fazladan özellikleri arasındadır.

Bilgi karmaşasından ötürü bölgeyi çoğunlukla İzmir Gaziemir Yeraltı Şehri olarak bilinmektedir. Çünkü Gaziemir, İzmir’in ilçesi olduğundan ötürü araştırmacıların aklına gelen ilk yargı bundan kaynaklanmaktadır. Fakat, Gaziemir Yeraltı Şehri Aksaray ilinin Kapadokya bölgesinde yer almaktadır. Aynı zamanda Gaziemir Köyü’nün hemen çaprazında yer almaktadır. Bölgeye ulaşımınızı Nevşehir merkezinden gerçekleştirecekseniz ortalama olarak 55 kilometre uzunluğa sahiptir. Fakat Aksaray üzerinden bu yol uzunluğu 15 kilometre kısalarak 40 kilometreye düşmektedir. Bu yerleşim birimi Kapadokya da bulunan diğer yerleşim birimlerinden ayrılmaktadır. Kapadokya yeraltı şehirleri çoğunlukla labirent şeklinde dönemeçleri bulunan ve engebeli girişe sahip değildir. Aksine bu yerleşim biriminin girişinde başlayarak 50 metre genişliğe sahip bir alana yayılmış durumdadır. Giriş kısmının oldukça geniş, ergonomik ve rahat olması kervansaray olmasının nedenleri arasında yer almaktadır. Aynı zamanda şehrin tepesinde geniş ve uzun bir gözetleme kulesi bulunmaktadır. Bu gözetleme kulesi yardımıyla olası tehlikelere karşı yerel halkı uyararak tedbir almalarına yardımcı olmaktadır. Aynı zamanda şehrin bir başka ilginç yanı ise tepe noktasının hiç kapatılmamış veya güvenlik önlemlerine tabi tutulmamış olmasıdır.

Gaziemir Yeraltı Şehri, aydınlatma noktasında da ergonomik tasarımlarıyla öne çıkmaktadır. Şehrin odaları nizami ve benzer boyutlara sahip olduğundan ötürü aydınlatma noktasında problemler yaşanmamıştır. Aynı zamanda bu yerleşim biriminin çeşitli noktasında hem ısıtma hem de aydınlanma ihtiyacı için büyük-küçük ateşler yakılmaktadır. Bu ateşler daha çok geniş koridorlarda kendini belli ettirmektedir. Şehrin aydınlatmasının, havalandırmasının ve ulaşımının bu derecede sistematik bir şekilde hazırlanması dikkatleri üzerine toplamaktadır. Bu şehirlerin öne çıkan özelliklerini kimin geliştirdiği arkeologlar tarafından büyük bir merak konusudur. Çünkü Gaziemir Yeraltı Şehri üzerine uygulanan tasarım modelinin bazı özellikleri günümüzde de gelişmiş versiyon olarak kullanılmaktadır. Bu yüzden günümüzde kullandığımız bazı model tasarımlarının kökenlerinin Gaziemir Yeraltı Şehri’nden çıktığı dahi düşünülmektedir.

Orta ve büyük mutfak tasarımlarının yanı sıra sıcaklığı ayarlanabilir hamamlar şehrin öne çıkan özellikleri arasındadır. Aynı zamanda havalandırma konusunda da oldukça etkili bir performans göstermektedir. Bu anlamda tüm havalandırmalar şehrin tüm noktalarına hava geçişini sağlayabilmektedir. Sürekli olarak yeni hava akışı sağlanabilen şehrin havalandırma yönünden eksiği bulunmamaktadır. Aynı zamanda Gaziemir Yeraltı Şehri’nin korunmasına da önem verilmiştir. Savunmaya ihtiyaç duyulduğu takdirde birçok tünelin özel noktalarına bağlanan gizli saklanma mekanları bulunmaktadır. Bu saklanma mekanları olası tehdit ve savaş durumlarında çocuk ve kadınların barınma noktası olarak kullanılmıştır. Bu gizli saklanma alanları akıllıca tasarımı sayesinde olası düşman işgalinden sonra keşfi oldukça zaman almaktadır. Düşman şehrin noktalarını keşfetmeye başladığı noktada gelen yardımcı kuvvetler düşmanı kapana sıkıştırmaktadır. Bu sayede düşmanı kısa süre içerisinde imha ederek maddi kayıpların önüne geçilmektedir.

Gaziemir Yeraltı Şehri’nin bir başka şaşılası özelliği ise kiliseleridir. Şehrin geniş ve görkemli girişine oranla kiliselerin dar girişi dikkatleri üzerine toplamaktadır. Kiliselerin girişleri ortalama bir boya sahip olan bireylerin eğilerek geçtiği dar ve basık bir girişe sahiptir. Bu kiliselerin girişlerinin bu tasarıma sahip olmasını arkeologlar farklı şekilde yorumlamaktadır. Sanki olası işgal durumuna karşı kiliselerin düşmanlardan korunurcasına dizayn edilmiş ve gizlenmek için küçültülmüş kapı girişleri bulunmaktadır. Aynı zamanda kiliselerin giriş kapıları ilginç şekilde geniş ve büyük sürgü kapılar yardımıyla kapatılmıştır. Bu ağır kapıların yerel halk tarafından kiliseyi korur inancı bugün en mantıklı nedenlerden arasındadır. Güzel bir tarihi gezinti için görülecekler listenize Gaziemir Yeraltı Şehrini ekleyebilirsiniz. Ayrıca Gaziemir Yeraltı Şehri giriş ücreti merak edilmektedir. Bu müzede Müzekart geçmemektedir. Tarihin hummalı yolculuğu karşısında merak ve sezgileriniz doğrultusunda ilerleyeceksiniz. Günübirlik Kapadokya Turları sayesinde Kapadokya yeraltı şehirlerini ziyaret edebilirsiniz. Bunun yanı sıra, Kapadokya At Turu, Kapadokya Balon Turu ve Kapadokya Vadi Turları gibi turlar aracılığıyla da Kapadokya’nın eşsiz güzelliklerinin tadını çıkarabilirsiniz.