Ortahisar Kalesi Hakkında Tüm Detaylar

Ortahisar, İç Anadolu Bölgesinde binlerce yıldır yaşam alanı olarak günümüze gelen küçük bir kasabadır. Buna rağmen kasabanın adını Dünya’ya duyuran Kapadokya, dolayısıyla burada bulunan Ortahisar Kalesi’dir. Kasabanın kuruluşu 11. Yüzyıla kadar uzanmaktadır. Orta Asya’dan göçen Özbek Türkleri Anadolu’da belli yerlerde kendilerine yeni yaşam alanları oluşturmuştur. Bu anlamda Hibe Dede ve sekiz kardeşi de Nevşehir bölgesine gelmiş yerleşmek için Ortahisar Kalesi çevresini seçmiştir. Bölgede kardeşleriyle 9 ev yapan Hibe Dede ailesi kasabaya ilk yerleşen ve kuran kişilerdir.

Kapadokya farklı birçok medeniyetin izini taşımaktadır. Her medeniyet bir öncekinin geliştirdiği mimari özellikleri ve yenilikleri büyüterek, ilerletme yoluna gitmişlerdir. Bu sayede onlarca medeniyetin geçtiği bölgede her kesimin bir izi bulunmaktadır. Nitekim Ortahisar bölgesinde hüküm süren medeniyetler bulunmaktadır. Bunlar MÖ 1500’lerde Etiler, MÖ 1200’lerde Frigyalılar, MÖ 657’lerde Likya ve Persler burada hüküm sürmüştür. MÖ 27 ile Roma, MS 4-10 arasında Bizanslıların elinde bulunan bölge son olarak 1071 Malazgirt Zaferi ile Türk hakimiyetine girmiştir. Kapadokya ile dünya turizmine açılan ilk yer olma özelliği taşıyan Ortahisar Kalesi, 1916 yılında kasaba olmuştur. Bu sayede şahit olduğu medeniyetlerin zengin kültürü ziyarete gelen herkese en geniş haliyle göstermektedir.

Bulunduğu kasabaya adını bahşeden Ortahisar Kalesi, Kapadokya’nın en büyük peri bacası konumundadır. Bölgenin en yüksek noktasını oluşturmaktadır. Çok katlı yerleşim yeri olarak dünyada yapılan ilk yapılardan biri olma özelliği taşımaktadır. Aynı zamanda bölgenin İpek Yolu’nu birbirine bağlayan kervansarayların üzerinde olması nedeniyle buraya kervanlar sık olarak uğramıştır. Kalenin en önemli yapılış amaca savunmadır. Geçmiş yıllarda korunma amaçlı olarak üç yanında dik vadilerin olduğu kalenin ilk kez Etiler tarafından uzun yıllar emek verilerek oyulduğu bilinmektedir. Bölge başka medeniyetlerin eline geçtikte daha çok oyularak büyütülmüştür. Etilerden sonra bölgenin ev sahibi Romalılar, Bizanslılar olmuştur. Bu aşamadan sonra 1071 Malazgirt Zaferi ile Türk yurdu olan bölgede önce Selçuklular sonrasında ise Osmanlılar sığınak ve savunma amaçlı olarak bu kaleyi kullanmışlardır.

Kalenin olduğu yamaç tamamen tüf kayalıklarıdır. Bölgede yaşayan nüfusu arttıkça kalenin altına doğru oyma yerler yapılmış ve sonrasında ise yığma binalar ile şehir genişletilmiştir. Ortahisar Kasabası’na girdikten sonra kaleye doğru çıkıldıkça eski coğrafyaya uygun evlerin arasından hareket eder ve manzaraya hakim olan kaleye tırmanmaya başlarsınız.

Son olarak 1470 yılında Fatih Sultan Mehmet’in emirleri ile Osmanlı toprağı haline gelen Ortahisar Kalesi’nin doğusunda küçük Ortahisar Kalesi olarak adlandırılan İshak Paşa Kalesi bu kalenin fethedilmesiyle ilişkili olduğu belirtilmektedir.

Ortahisar Kalesi’ni fetheden İshak Paşa’dır. Fatih Sultan Mehmet İshak Paşa’yı İran’a seferler yapmak üzere gönderir. Bu aşamada, paşa yolu üzerindeki yerleri de fethederek devam eder. Bölgede bulunan Ortahisar Kalesi savunmasında giriş çıkışların büyük değirmen taşları ile kapanmıştır. Bu sebeple İshak Paşa kaleyi yer altından kazdırdığı tüneller sayesinde fetheder. Hatta İshak Paşa Kalesi önünde katran kuyusu bulunmaktadır. Bu kuyunun bu fetih sırasında yapıldığı düşünülmektedir.

Bölgenin en yüksek zeminini oluşturan Ortahisar Kalesi 1200 metrelik rakıma sahip Ortahisar Kasabası’ndadır. Nitekim Kapadokya bölgesinin en yüksek yeridir. Bununla birlikte kale 86 metre yüksekliğe sahiptir. Kuzey yamaçlarına 80 metre, güneş yamaçlarına ise 110 metre yüksekliği bulunmaktadır.

Yapılan kalenin içi yer altı şehirlerinde olduğu gibi ağaç köküne benzer tüneller ile bağlantılıdır. Buralara yaşam odaları, koridorlar oyulmuştur. Buraya ziyarete gelenler çok yüksek ve dik merdivenler ile çıkması gerekmektedir. Bu sebeple yorucu gelen bir ziyarettir. Dik merdivenler nedeniyle geziye çıkmayan kesimde bahsetmek doğru olur. Ancak gün batımı ve doğumu ile günün diğer zamanlarında buradan görülen Kapadokya manzarası sizi ve ruhunuzu dinlendirir. Güzelliklerin farklı boyutlarını ellerinizin önüne sunar. Dünyanın ilk gökdeleni olarak görebileceğiniz bu kale Kapadokya’ya anlam katan Avanos, Göreme ve Ürgüp’e kuş bakışı manzara sunumu vermektedir. Ayrıca yorgunluğunuzu giderecek soğuk ve sıcak içecekleri olan kafeler kalenin içerinde bulunmaktadır.

Kalenin etrafında bulunan vadiler ile yamaçların bir özelliği ise soğuk hava deposu olarak kullanılmasıdır. Bölge güncel olarak turizme dayalı bir ekonomiye dayalı olarak çalışmaktadır. Ancak bölgede üretilen patates, soğan, limon ve elma gibi ürünler bu yamaçlarda oyulan kayalarda saklanmaktadır. Doğal bir depo olma özelliği taşımaktadır. Böylelikle ürünler bozulmaz ve uzun süreler kullanmaya hazır halde beklemiş olur.

Dik merdivenleri ile yorucu bir gezinin beklediği Ortahisar Kalesi giriş ücreti 5 Türk Lirası’dır. Kaleye girişler Ortahisar Belediyesi görev uhdesinde yer almaktadır. Bu sebeple Müze Kartla giriş yapmanız mümkün olmamaktadır. Ancak bölgede belediyelere ait müze ve ören yerleri giriş ücretleri çok cüzi tutarlar ile yapılmaktadır. Ancak buraya rahat ayakkabı ve kıyafetler ile gidilmesi gerekir.

Ortahisar Ürgüp İlçesine dolayısıyla Nevşehir İline bağlı bir kasabadır. Buraya ulaşacaklar için Ortahisar Kalesi Nevşehir il merkezinden 15,5 km, Ürgüp şehir merkezinden ise 6,3 km mesafesi bulunmaktadır. En önemli müzeler arasında gösterilen Göreme Açık Hava Müzesine yaklaşık 4 km mesafesi yer almaktadır. Böylelikle başken Ankara’ya 270 km, 1935 yılında idari olarak bağlandığı Kayseri’ye ise 90 km mesafesi yer almaktadır. Ortahisar Kalesi nerede sorusunun yanıtı ve Ortahisar Kalesi yol tarifi aynı zamanda dijital ortamlarda GPS ile haritalar üzerinden alınabilmektedir.

Ortahisar Kalesi’ne şehir içi toplu ulaşım araçları ile Ürgüp ve Göreme’den kalkan araçlar ile gidebilirsiniz. Ancak kendi aracınız bulunuyorsa Ortahisar’a geldikten sonra aracınızı Tepebaşı Meydanına park etmeniz gerekmektedir. Bu aşamadan sonra kaleye ulaşım yaya yolu ile yapılır. Bölgeye Başhisar Ürgüp ve Uçhisar arasında olması nedeniyle Ortahisar denilmiştir. Ortahisar Kalesi günübirlik turlar aracılığıyla kolaylıkla ziyaret edilebilmektedir.

Gezi rotası ve planı hazırlanmasında müzelerin açılış ve kapanış saatleri dikkate alınması gerekir. En güzel manzarayı hafızalarınıza işleyebilmek için Ortahisar Kalesi gün batımı saatlerinde gezilmesi gerekir. Bu nedenle gezi rotanızı akşam saatlerinde buraya belirlemelisiniz. Bu çerçevede ihtiyacınız olan husus Ortahisar Kalesi kapanış saati olmaktadır. Sabah saat 10.00 da açılan kalenin kapanışı 18.00’dir. Kış saatlerinde Ortahisar Belediyesi bu saatlerde değişiklik yapabilmektedir.

Kale içerisinde gezinmenin yanında Ortahisar Kalesi yakınında bulunan gezilecek yerler gezi rotanız için önemlidir. Kasaba etrafında gezinti yapacağınız göreceğiniz yerler bulunmaktadır. Bunlar doğal olarak tarihi açıdan kiliselerdir. Ortahisar sınırları içerisinde görebileceğiniz kiliseler;

Ortahisar Kalesi akşam gün batımından önce kapatılmaktadır. Ancak bölgeyi gece vakitlerinde görmek isteyen ziyaretçiler de olmaktadır. Buranın güvenlik açısından gece açılmadığını belirtmek gerekir. Ortahisar Kalesi gece yapılan ışıklandırmaları ile görünümü muhteşem manzaralar vermektedir. Fotoğraf sanatçılarının gece fotoğraf çekimi için beklediği kalenin üzerinden manzara çekimine olanak verilmemektedir.

Ortahisar Kalesi ve Uçhisar ile Ürgüp bölgesinde kaya düşmeleri yaşanmaktadır. Bu düşmeler nedeniyle özelikle Ortahisar Kalesi etrafındaki yaşam alanları boşaltılmış ve devamında kale ziyaretlere kapatılmıştır. Burada yapılan güçlendirme çalışmaları neticesinde kale ziyaretlere 2013 yılında açılabilmiştir. Bu sebeple her bir bölgesinin gezilmesi mümkün değildir. Böylelikle bölgedeki özellikle yağmur ve su alan doğal ve tarihi yapılar tahrip olma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Bununla birlikte atılan adımlardan biri söz konusu doğal ve kültürel yapıların korunması çalışmalarıdır.

Ortahisar Kasabasında bulunan bir diğer kale İshak Kalesidir. Kalenin kuzeyi 39 metre, güneyi 54 metre yükseklikte yer almaktadır. Kalenin yapılışını Bizans İmparatorluğunun son döneminde olduğu düşünülmektedir. İshak Paşa’nın bölgeyi fethetme çalışmalarında bu kaleyi karargah olarak kullandığı bilinmektedir. Bu sebeple İshak Kalesi ismi verilmiştir. Ortahisar Kalesi ile arasında bir tünel olduğu ve bağlantı bulunduğu düşünülmektedir. Ancak bölgede yapılan diğer yapılar ve meskenler nedeniyle bu bağlantının kalmadığı da diğer düşünceler arasındadır.

Ortahisar ve çevresini gezecek kişiler çok uğrak bir yer olmayan Zindan Tepesi’ni görmek isteyebilir. Kasaba şehir merkezine yaklaşık 1 km mesafede yer alan tesadüfen bulunmuştur. Diğer yapılara göre karışık bir mimarisi bulunmaktadır. Yapılan araştırmalar girişinde nöbetçe kulübesi, yanında sorgu hücresi, tutuklu hücresi ve yargılama salonu olduğu tespit edilmiştir. Yine salonda yargıç ve jüri üyelerine ayrılan yerler, savunma mahalli, seyirci yerleri, ceza infaz odaları ile geçitlerin bağlantıları bulunmaktadır. Aşağı bölümünde 12 mezarın bulunduğu mezarlık ve birinde başı giyotinle oyulmuş bir ceset bulunmaktadır.

Zindan Tepesi’nin mimarisinde tutuklunun kapalı tünelden geçirilip yargı salonuna getirildiği, cezasına göre infaz yerlerine götürüldüğü, girişinde danışma ve ziyaretçi yerlerinin ayrıldığı görülmektedir. Böylelikle dönemin adliyesi olarak görülen tepenin taşları sert zemine sahiptir. Bu sebeple burada bulunan taşlar Avanos Köprüsü yapımında kullanılarak tahrip edilmiştir.

2004 yılında faaliyete açılan Ortahisar Etnografya Müzesi Kapadokya bölgesinin yaşam şeklerinin sergilendiği özel olmasının yanında bölgenin tek müzesidir. Ortahisar Kasabası’nın Yukarı Mahallesinde açılan müzenin iletişim numarası 0 (384) 343 33 44’tür. Müzede kullanılan mankenler ile Kapadokya yaşam biçimi, kültürü canlandırılmaya çalışılmıştır. Ürgüp ve çevresi ile Kapadokya tarihinin kültürünü yansıtan müze buraya gelen kişilerin mutlaka görmesi gerekenler listesine alınmalıdır.

 Müzenin olduğu bina eski Ortahisar Belediyesi’dir. Burada 12 odada düzenlenerek ziyaretlere açılmıştır. Ziyaretçilerin soluklanması için içeride ayrıca kafe bulunmaktadır. Müze ile burada yapılan tarım, üzüm bağcılığı ve pekmez yapımı, dokumacılık gibi hayattan kesitler verilmektedir. Bununla birlikte bölgeye özgü hamam, köy odası, yöresel kız isteme ile kına gecesi sahneleri kurgu olarak sahnelenmektedir. Böylelikle müze her gün gezilebilmektedir.

Kapadokya’nın her bölgesi sanki fotoğraf sanatçıları için yaratılmış figürleri vermektedir. Manzarası ve yapıları ile renkli ve siyah beyaz karelerin hayat bulduğu Ortahisar’ın dar sokakları en güzel fonları oluşturmaktadır. Günün her saati ışıkların dansı farklı fotoğraflar çekmenize olanak kılar. Bu sebeple fotoğrafa gönül veren kişilerin hiç gitmek istemeyecekleri bir bölge olarak gösterilmektedir.